เจโตสีเสน เหตฺถ สมฺมาสมาธิ วุตฺโต, สมฺมาสมาธิคฺคหเณเนว มคฺคลกฺขเณน เอกลกฺขณา สมฺมาทิฏฺฐิอาทโย มคฺคธมฺมา คหิตาว โหนฺตีติ, มคฺคสํวเรน อภิชฺฌาทิกสฺส อสํวรสฺส อนวเสสโต ปหานํ ทสฺสิตํ โหติฯ เตเนวาห ‘‘สมูลํ ตณฺหมพฺพุยฺหา’’ติฯ สีติภูตามฺหิ นิพฺพุตาติ สพฺพโส กิเลสปริฬาหาภาเวน สีติภาวปฺปตฺตา อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา นิพฺพุตา อมฺหีติฯ

อุตฺตราเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

16. วุฑฺฒปพฺพชิตสุมนาเถรีคาถาวณฺณนา

สุขํ ตฺวํ วุฑฺฒิเก เสหีติ สุมนาย วุฑฺฒปพฺพชิตาย คาถาฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว กุสลํ อุปจินิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ มหาโกสลรญฺโญ ภคินี หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ สา สตฺถารา รญฺโญ ปเสนทิสฺส โกสลสฺส ‘‘จตฺตาโร โข เม, มหาราช, ทหราติ น อุญฺญาตพฺพา’’ติอาทินา (สํ. นิ. 1.112) เทสิตํ ธมฺมํ สุตฺวา ลทฺธปฺปสาทา สรเณสุ จ สีเลสุ จ ปติฏฺฐาย ปพฺพชิตุกามาปิ ‘‘อยฺยิกํ ปฏิชคฺคิสฺสามี’’ติ จิรกาลํ วีตินาเมตฺวา อปรภาเค อยฺยิกาย กาลงฺกตาย รญฺญา สทฺธิํ มหคฺฆานิ อตฺถรณปาวุรณานิ คาหาเปตฺวา วิหารํ คนฺตฺวา สงฺฆสฺส ทาเปตฺวา สตฺถุ สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา อนาคามิผเล ปติฏฺฐิตา ปพฺพชฺชํ ยาจิฯ สตฺถา ตสฺสา ญาณปริปากํ ทิสฺวา –

[16]

‘‘สุขํ ตฺวํ วุฑฺฒิเก เสหิ, กตฺวา โจเฬน ปารุตา;

อุปสนฺโต หิ เต ราโค, สีติภูตาสิ นิพฺพุตา’’ติฯ –

อิมํ คาถํ อภาสิฯ สา คาถาปริโยสาเน สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปตฺวา อุทานวเสน ตเมว คาถํ อภาสิฯ อิทเมว จสฺสา อญฺญาพฺยากรณํ อโหสิ, สา ตาวเทว ปพฺพชิฯ คาถาย ปน วุฑฺฒิเกติ วุฑฺเฒ, วโยวุฑฺเฒติ อตฺโถฯ อยํ ปน สีลาทิคุเณหิปิ วุฑฺฒา, เถริยา วุตฺตคาถาย จตุตฺถปาเท สีติภูตาสิ นิพฺพุตาติ โยเชตพฺพํฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

วุฑฺฒปพฺพชิตสุมนาเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

17. ธมฺมาเถรีคาถาวณฺณนา

ปิณฺฑปาตํ จริตฺวานาติ ธมฺมาย เถริยา คาถาฯ อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินิตฺวา สมฺภตปุญฺญสมฺภารา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ กุลฆเร นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺตา ปติรูปสฺส สามิกสฺส เคหํ คนฺตฺวา สาสเน ปฏิลทฺธสทฺธา ปพฺพชิตุกามา หุตฺวา สามิเกน อนนุญฺญาตา ปจฺฉา สามิเก กาลงฺกเต ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺตี เอกทิวสํ ภิกฺขาย จริตฺวา วิหารํ อาคจฺฉนฺตี ปริปติตฺวา ตเมว อารมฺมณํ กตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปตฺวา –

[17]

‘‘ปิณฺฑปาตํ จริตฺวาน, ทณฺฑโมลุพฺภ ทุพฺพลา;

เวธมาเนหิ คตฺเตหิ, ตตฺเถว นิปติํ ฉมา;

ทิสฺวา อาทีนวํ กาเย, อถ จิตฺตํ วิมุจฺจิ เม’’ติฯ –

อุทานวเสน อิมํ คาถํ อภาสิฯ

ตตฺถ ปิณฺฑปาตํ จริตฺวาน, ทณฺฑโมลุพฺภาติ ปิณฺฑปาตตฺถาย ยฏฺฐิํ อุปตฺถมฺเภน นคเร วิจริตฺวา ภิกฺขาย อาหิณฺฑิตฺวาฯ ฉมาติ ฉมายํ ภูมิยํ, ปาทานํ อวเสน ภูมิยํ นิปตินฺติ อตฺโถฯ ทิสฺวา อาทีนวํ กาเยติ อสุภานิจฺจทุกฺขานตฺตตาทีหิ นานปฺปกาเรหิ สรีเร โทสํ ปญฺญาจกฺขุนา ทิสฺวาฯ อถ จิตฺตํ วิมุจฺจิ เมติ อาทีนวานุปสฺสนาย ปรโต ปวตฺเตหิ นิพฺพิทานุปสฺสนาทีหิ วิกฺขมฺภนวเสน มม จิตฺตํ กิเลเสหิ วิมุจฺจิตฺวา ปุน มคฺคผเลหิ ยถากฺกมํ สมุจฺเฉทวเสน เจว ปฏิปฺปสฺสทฺธิวเสน จ สพฺพโส วิมุจฺจิ วิมุตฺตํ, น ทานิสฺสา วิโมเจตพฺพํ อตฺถีติฯ อิทเมว จสฺสา อญฺญาพฺยากรณํ อโหสีติฯ

ธมฺมาเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

18. สงฺฆาเถรีคาถาวณฺณนา

หิตฺวา ฆเร ปพฺพชิตฺวาติ สงฺฆาย เถริยา คาถาฯ ตสฺสา วตฺถุ ธีราเถริยา วตฺถุสทิสํฯ คาถา ปน –

[18]